ارزیابی تطبیقی پایداری کسب و کارهای کارآفرینانه کشاورزی و نظام‌های متعارف تولید کشاورزی در استان گلستان

در چارچوب پارادایم اقتصاد اکولوژیکی، بهره­ گیری از فنون تصمیم ­گیری چند معیاره رو به افزایش است و ارائه ابزارهای تحلیلی جدید برای حل عملی مسائل پیچیده به هدفی در این زمینه بدل شده ­اند. در این تحقیق، با بهره ­گیری از فرآیند تحلیل سلسه ­مراتبی بر پایه دانش گروهی از خبرگان، به مقایسه چند معیاری و جامع سه نظام زراعی کشاورزی متعارف و کسب ­و کارهای کشاورزی پرداخته شده است. این تحقیق دو مرحله‌ای با هدف ارزیابی تطبیقی پایداری کسب ­و کارهای کارآفرینانه کشاورزی و نظام ­های متعارف تولید کشاورزی به انجام رسید. در مرحله اول تحقیق، یک مطالعه دلفی در سه دور انجام شد و در نتیجه، 4 گزیدار و 4 معیار (27 زیر معیار) برای اولویت‌بندی نظام ­های تولید و بهره­ برداری کشاورزی بر اساس ظرفیت پایداری شناسایی شد. در مرحله دوم تحقیق، با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله‌مراتبی، گزیدارها و معیارهای استخراج شده، اولویت‌بندی شد. نمونه ­گیری به صورت هدفمند نظری انجام شد. با توجه به هدف تحقیق، معیارهایی برای انتخاب مشارکت‌کنندگان به عنوان خبرگان کلیدی به شرح زیر در نظر گرفته شد: (1) تجربه عملی در تولید و کسب ­و کار کشاورزی، (2) تجربه مدیریتی و سیاست‌گذاری در تولید و کسب ­و کار کشاورزی و (3) دانش علمی در حوزه مدیریت تولید و کسب ­و کار کشاورزی. بر این پایه، روی‌هم‌رفته از 22 خبره برای مشارکت در انجام مطالعه دلفی کمک گرفته شد. معیارهای شناسایی شده به ترتیب اولویت عبارت‌اند از: (1) ظرفیت همسازی اکولوژیکی؛ (2) ظرفیت ارزش‌افزوده اقتصادی؛ (3) ظرفیت مدیریتی سازگار شونده؛ و (4) ظرفیت همگرایی اجتماعی. اولویت معیارها، نشان ­دهنده ارجحیت دغدغه زیست­ محیطی مشارکت ­کنندگان بر مسائل اقتصادی، مدیریتی و اجتماعی است. با توجه به این معیارها و نیز گزیدارهای شناسایی شده، یک درخت تصمیم‌گیری سه سطحی ترسیم گردید. داده‌های مورد نیازاز طریق تکمیل 20 پرسشنامه از سوی خبرگان مشارکت ­کننده در تحقیق بر مبنای مقایسه‌های زوجی، گردآوری و از نرم‌افزار 2000Expert Choice برای تحلیل داده‌های گردآوری شده بهره گرفته شد. گزیدارهای شناسایی شده برحسب میانگین وزنی احراز شده به ترتیب زیر اولویت‌بندی گردید: (1) کسب ­و کارهای کشاورزی؛ (2) بهره‌برداری ­های تعاونی و (3) بهره‌برداری ­های خانوادگی، (4) سیستم کشاورزی تجاری. به طور کلی، نتایج این تحقیق مبین ظرفیت پایداری بیشتر کسب ­و کارهای کشاورزی نسبت به سه نظام کشاورزی متعارف در استان گلستان است.